Μαύρος Ακανθώδης Αλευρώδης

Τι είναι ο Μαύρος Ακανθώδης Αλευρώδης

Το έντομο Μαύρος ακανθώδης αλευρώδης -Aleurocanthus spiniferus (Quintance) (Hemiptera: Aleyrodidae)- κατάγεται από τη Νοτιοανατολική Ασία και έχει εξαπλωθεί σε τροπικές και υποτροπικές χώρες της Ασίας, καθώς και σε πολλές περιοχές της Αφρικής και της Ωκεανίας. Το είδος δεν έχει παρατηρηθεί στην Αμερική (εκτός της Χαβάης), ενώ στην Ευρώπη βρέθηκε για πρώτη φορά στην Ιταλία το 2008 σε καλλιέργεια εσπεριδοειδών και κατόπιν στην Κροατία και στο Μαυροβούνιο το 2012-2013 αντίστοιχα.

Στην Ελλάδα το έντομο Aleurocanthus spiniferus εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2016 στην Περιφερειακή Ενότητα (Π.Ε.) Κέρκυρας σε καλλιέργεια πορτοκαλιάς. Σήμερα έχει εκτεταμένη διασπορά στο νησί και έχουν παρατηρηθεί πολύ υψηλές πυκνότητες του πληθυσμού του με σημαντικές επιπτώσεις σε δένδρα εσπεριδοειδών, πρεμνά αμπέλου και τριανταφυλλιές. Έκτοτε, η παρουσία του διαπιστώθηκε το 2017 στην Π.Ε. Θεσπρωτίας σε λεμονιές και πορτοκαλιές και πρόσφατα, το χρονικό διάστημα Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου του 2019, στην Π.Ε. Άρτας σε εσπεριδοειδή, αμπέλι και τριανταφυλλιές, στην Π.Ε. Αιτωλοακαρνανίας σε μανταρινιές και σε νέες περιοχές της Θεσπρωτίας. Συνυπολογίζοντας τον χρόνο της πρώτης διαπίστωσης του εντόμου στην Ηπειρωτική Ελλάδα, την έκταση της διασποράς του, καθώς και τις παραμέτρους της βιολογίας του, μπορεί με βεβαιότητα να θεωρηθεί ότι το έντομο είναι εγκατεστημένο σε αυτές τις περιοχές.

Επισημαίνεται ότι το είδος Aleurocanthus spiniferus έχει κύριους ξενιστές τα εσπεριδοειδή, αλλά και το αμπέλι (Vitis vinifera), την Αχλαδιά (Ryrus spp.), τον λωτό (Diospyros kaki) και άλλα είδη καλλιεργούμενων (Αβοκάντο (Persea americana), ροδιά (Punica granatum), κυδωνιά (Cydonia oblonga) και καλλωπιστικών φυτών (είδη τριανταφυλλιάς Rosa spp.). Σε έντονες προσβολές το έντομο δημιουργεί πολυπληθείς αποικίες προνυμφών στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Τα έντομα απομυζούν τους χυμούς των φύλλων, ενώ στα έντονα μελιτώματά τους επικάθονται μύκητες (η γνωστή καπνιά), οι οποίοι παρεμποδίζουν τη φωτοσυνθετική ικανότητα, κάτι που οδηγεί σε σταδιακή εξασθένηση του δέντρου.

Το έντομο Μαύρος ακανθώδης αλευρώδης –Aleurocanthus spiniferus (Quintance) (Hemiptera: Aleyrodidae)- αποτελεί επιβλαβή οργανισμό καραντίνας για την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (παράρτημα Ι της Κοινοτικής Οδηγίας 2000/29/EC – Ενσωμάτωση στο Εθνικό Δίκαιο με το ΠΔ 365/2002). Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με την Οδηγία 2000/29/EC και το ΠΔ 365/2002, αποτελεί υποχρέωση της χώρας η λήψη επισήμων μέτρων για την εξάλειψη ή τον περιορισμό της εξάπλωσης (αν δεν είναι δυνατή η εξάλειψη) επιβλαβών οργανισμών καραντίνας, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση ο μαύρος ακανθώδης αλευρώδης των εσπεριδοειδών. Ως εκ τούτου, από το 2015 ο εν λόγω επιβλαβής οργανισμός έχει ενταχθεί στο ετήσιο επίσημο πρόγραμμα επισκοπήσεων της χώρας, το οποίο αποτελεί πρόγραμμα συγχρηματοδοτούμενο από την Επιτροπή της Ε.Ε..

Επισημαίνεται ότι, η καταπολέμηση του εντόμου είναι ιδιαίτερα δύσκολη, διότι η χρήση των διαθέσιμων εντομοκτόνων δεν δίνει καλά αποτελέσματα και επιπρόσθετα λανθασμένη χρήση ή εντατική χρήση αυτών είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε έξαρση των πληθυσμών και των υπόλοιπων αλευρωδών που υπάρχουν στα εσπεριδοειδή, λόγω της θανάτωσης των ωφέλιμων εντόμων που παρασιτούν σε βάρος αυτών. Επιπλέον, θα πρέπει να τονιστεί ότι, για το συγκεκριμένο είδος δεν υπάρχουν στη χώρα, καθώς και στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες που έχει εγκατασταθεί το έντομο, ικανοί και αποτελεσματικοί φυσικοί εχθροί, που να μπορούν να συνεισφέρουν στην καταπολέμησή του.

Επιπλέον, μειώνει και υποβαθμίζει την παραγωγή των εσπεριδοειδών, ενώ καταστρέφει τα νέα φύλλα και εξασθενεί τα δέντρα.

Στο κάτω μέρος του φυλλώματος αναπτύσσονται πυκνές αποικίες προνυμφών του εντόμου. Τα φύλλα και οι καρποί φέρουν κηλίδες μελιτωμάτων, όπου στη συνέχεια αναπτύσσεται ο μύκητας της καπνιάς, προσδίδοντας μαύρη όψη στα προσβεβλημένα φυτά.

Τα αβγά είναι επιµήκη-οβάλ έως νεφροειδούς σχήματος µε μήκος 0,2mm και εναποτίθενται σε σπειροειδή σχηµατισµό στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Αρχικά έχουν κιτρινωπό χρωματισµό και στη συνέχεια αποκτούν σκούρο καφέ και τελικά μαύρο χρωµατισµό χρωµατισµό καθώς το έµβρυο αναπτύσσεται αναπτύσσεται.

Οι νεαρές προνύµφες προνύµφες είναι µαύρου χρώµατος, πεπλατυσµένες, φέρουν 6 πόδια και περιφερειακά 2 επιµήκη και αρκετά µικρότερου µήκους ακανθώδης νηµάτια.

Κινούνται ενεργά στα σκιαζόµενα µέρη του φυλλώµατος και αφού εισάγουν τα στοµατικά µόρια εντός των φύλλων εκδύονται, χάνουν τα πόδια τους, αποκτούν οβάλ σχήµα και προσηλώνονται στο συγκεκριµένο σηµείο.

Μετά από δύο επιπλέον εκδύσεις εµφανίζονται τα πτερωτά ενήλικα, τα οποία σε κατάσταση ηρεµίας, ο γενικός τους χρωµατισµός των πτερύγων είναι ένα µεταλλικό γκρί-µπλέ χρώµα µε ανοιχτόχρωµα σηµάδια. Τα ενήλικα έντομα πετούν μόνο σε κοντινές αποστάσεις με την βοήθεια του ανέμου. Επομένως, είναι σημαντικό να παρεμποδιστεί η διασπορά τους σε μεγάλες αποστάσεις που συμβαίνει, κυρίως, με φυτά προς φύτευση, μέρη φυτών, καρπούς αλλά και με την προσκόλλησή τους σε ανθρώπους, φορτία και οχήματα.

Ανάλογα µε τις επικρατούσες συνθήκες, ο βιολογικός κύκλος του εντόμου μπορεί να διαρκέσει από 2 έως 4 μήνες.

Τα ενήλικα εναποθέτουν τα αβγά σε σπειροειδή σχηματισμό στην κάτω επιφάνεια των φύλλων των φυτών ξενιστών των εντόμων σε ομάδες των 35 με 50 αβγών. Οι νεαρές προνύμφες είναι μαύρου χρώματος, πεπλατυσμένες και φέρουν πόδια. Τα ενήλικα είναι πτερωτά και ο γενικός χρωματισμός τους, σε κατάσταση ηρεμίας, είναι ένα μεταλλικό γκρι-μπλε χρώμα το οποίο είναι το χρώμα των πτερύγων τα οποία καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του σώματός τους.

Ανοιχτόχρωμα σημάδια στις πτέρυγες σχηματίζουν μια ταινία κατά μήκος του κόκκινου κοιλιακού τμήματος. Τα έντομα δημιουργούν σε περίπτωση έντονων προσβολών πολυπληθείς αποικίες προνυμφών στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Τα ενήλικα βρίσκονται και αυτά στις ίδιες θέσεις και σε περίπτωση που ενοχληθούν κινούνται έντονα πετώντας. Η προσβολή στα φύλλα δημιουργεί κηλίδες μελιτωμάτων όπου στη συνέχεια αναπτύσσεται έντονη καπνιά.

Τα ενήλικα των δύο ειδών μπορούν να διασπαρούν από μόνα τους πετώντας σε κοντινές αποστάσεις. Η διασπορά των εντόμων σε μεγαλύτερες αποστάσεις μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω προσβεβλημένων δενδρυλλίων που προορίζονται για φύτευση ή προσβεβλημένων τμημάτων φυτών που προορίζονται για άλλες χρήσεις. Το υλικό αυτό μπορεί να έχει αυγά ή/και προνύμφες των εντόμων».

Η διασπορά των εντόμων σε µεγαλύτερες αποστάσεις γίνεται µε την διακίνηση προσβεβλημένων δενδρυλλίων που προορίζονται για φύτευση ή προσβεβλημένων τµημάτων φυτών, στα οποία υπάρχουν αυγά ή και προνύµφες των εντόµων.

Βιολογική καταπολέμηση και ερευνητικό πρόγραμμα

Μόνιμη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του εντόμου μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της κλασικής βιολογικής καταπολέμησης. Η εισαγωγή και εξαπόλυση υμενοπτέρων παρασιτοειδών όπως είναι τα είδη Encarsia smithi και Amitus hesperidum έχει εφαρμοστεί με επιτυχία σε πολλές περιοχές του κόσμου, όπως για παράδειγμα στην Ιαπωνία, στο Μεξικό και στη Μινεσότα των ΗΠΑ, όπου έχει εισβάλει και εγκατασταθεί ο μαύρος αλευρώδης. Για τη χώρα, παρόμοιο παράδειγμα επιτυχούς αντιμετώπισης υπάρχει για την περίπτωση του εριώδη αλευρώδη των εσπεριδοειδών (Aleurothrixus floccosus) με την εισαγωγή και την εξαπόλυση του υμενοπτέρου παρασιτοειδούς Cales noacki, που υλοποιήθηκε από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο.

Προκειμένου να προστατευτούν οι καλλιέργειες εσπεριδοειδών, αμπέλου και μηλοειδών της χώρας από τον επιβλαβή οργανισμό καραντίνας Aleurocanthus spiniferus, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ) έχει εισηγηθεί την εισαγωγή και εξαπόλυση των υμενοπτέρων παρασιτοειδών. Για τον λόγο αυτό, ζητήθηκε και εκπονήθηκε από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «Περιορισμός της εξάπλωσης του Μαύρου ακανθώδη αλευρώδη Aleurocanthus spiniferus (Quintance) Hemiptera: Aleyrodidae με βιολογικές μεθόδους». Η αρμόδια υπηρεσία (Διεύθυνση Προστασίας Φυτικής Παραγωγής) του ΥΠΑΑΤ έχει προβεί στις σχετικές ενέργειες για την υλοποίηση του εν λόγω προγράμματος.

Τα μέτρα αντιμετώπισης περιλαμβάνουν:

1. Χρήση υγιούς πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού.
2. Αποφυγή μετακίνησης μολυσμένου φυτικού υλικού (φυτωριακό υλικό, καρπούς από μολυσμένα δένδρα, άνθη).
3. Κλάδεμα και καύση προσβεβλημένων κλαδιών.
4. Συστηματικό έλεγχο των καλλιεργειών για τη διαπίστωση τυχόν συμπτωμάτων και άμεση ενημέρωση της ΔΑΟΚ, σε περίπτωση εντοπισμού τους.
5. Επεμβάσεις με ήπια προς τα ωφέλιμα έντομα φυτοπροστατευτικά προϊόντα στα αρχικά στάδια της προβολής, καθώς και κατά τη χειμερινή περίοδο, έως την άνοιξη πριν την εμφάνιση των ενηλίκων.

Το ΥΠΑΑΤ (Τμήμα Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου της Διεύθυνσης Προστασίας Φυτικής Παραγωγής) επιμελήθηκε ενημερωτικό φυλλάδιο σχετικά με τον επιβλαβή οργανισμό Aleurocanthus spiniferus, καθώς και οδηγίες διαχείρισης του εντόμου.

Οι αρμόδιες Φυτοϋγειονομικές Υπηρεσίες μπορούν να παγματοποιούν ελέγχους κυρίως κατά τους μήνες Μάιο έως Οκτώβριο, ιδιαίτερα σε φυτείες εσπεριδοειδών που βρίσκονται κοντά σε σηµεία εµπορίας, εισαγωγής, διακίνησης και παραγωγής δενδρυλλίων εσπεριδοειδών.

Οι καλλιεργητές, όταν εντοπίζουν ύποπτα συμπτώματα να προβαίνουν σε ενημέρωση των αρµόδιων φυτοϋγειονοµικών υπηρεσιών (∆/νσεις Αγροτικής Οικονοµίας και Κτηνιατρικής (∆ΑΟΚ) και Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών & Ποιοτικού Ελέγχου).